بررسی حوادث تاریخی بویراحمد در سروده های محلی عصر قاجار (1308- 1208 هجری قمری)

بویراحمد، از اقوام قدیمی ایران و بزرگ ترین قبیله لر است که از بهبهان تا کوهپایه‌های دنا سکونت دارند. درعصر قاجار، حوادث و اتفاقات زیادی در حیات سیاسی-اجتماعی این قوم رخ داده ،که تنها اندکی از آنها در سروده‌های محلی ضبط شده است. از اواخر زندیه تا پایان پادشاهی ناصرالدین شاه چند تن از اشخاص مشهور بویراحمد، مانند هادی‌خان و شاهین‌خان، حاکمیت منطقه را برعهده داشتند که بخشی از حوادث سیاسی آنان در مرثیه‌هایی که در سوگ‌شان سروده شده و بر سنگ مزار آنان حک گردیده، انعکاس یافته‌است. خداکرم‌خان بویراحمدی که با حاکمان معروف فارس،‌‌ چون فرهاد میرزا معتمد الدوله و فرزندش سلطان اویس میرزا احتشام الدوله، دوستی نزدیک داشت، خود شاعر شهیر محلی بود که بخشی از رخدادهای بویراحمد را در اشعارخویش انعکاس داد‌ه‌‌ است . شاعران گمنام دیگر نیز در توصیف وقایع آن روزگار - خاصه جنگ‌های خداکرم خان و فرزندانش - اشعار بسیار سروده‌‌ اند ، که معدودی از آنها ضبط و سینه به سینه انتقال یافته‌ است. از آنچه که تا امروز در مکتوبات و منقولات محلی بر جای مانده برمی‌آید که وقایع مهم و شخصیت‌های مؤثر در ذهن و زبان عامه و شاعران این قوم محفوظ و بازتاب داشته است.اشعار و سروده های موجود، هم به زبان فارسی است و هم به گویش محلی (= لری بویراحمدی). این مقاله، بر مبنای روش تحقیق تاریخی و شیوه توصیفی - تحلیلی،  به بازتاب حوادث تاریخی بویراحمد در فاصله زمانی مورد نظر پرداخته است. بخشی از سروده‌هایی که در این مقاله بررسی شده، پیش تر در برخی منابع محلی آمده و بخشی دیگر در نتیجه تحقیقات میدانی نگارنده‌گان کشف و تدوین شده است. مفروض مقاله این است که بویراحمدی‌ها در باب رخدادهای مهم سیاسی، اجتماعی، نظامی و نیز شخصت‌های بزرگ و مشهور خود به سرایش اشعار پرداخته و حماسه سرایی کرده‌ اند. در نتیجه، باید دانست که بویراحمدی‌ها ادب عامیانه ویژ‌ای را درباب حوادث تاریخی و سرنوشت ساز و افراد موثر و بارز به ظهور رسانیده‌اند، که خود جزئی از فرهنگ و سنن عامیانه محسوب می‌شود.